Mikroenjeksiyon ?

[Selman]

Mikroenjeksiyon Intrauterin Inseminasyon (IUI) veya Aslama ne demektir? Intrauterin inseminasyon kadnn yumurtlama doneminde erkekten alnan spermlerin dsarda belli islemlerden gecirildikten sonra anne rahmine verilmesidir. Bu islem oncesinde anneye baz ilaclar verilerek yumurtlama saglanabilecegi gibi, dogal adet doneminde de yaplabilir IVF ve ICSI nedir? In vitro fertilizasyon veya tup bebek kadndan alnan yumurtalarla, erkekten alnan spermlerin dsarda laboratuar ortamnda birlestirilmesi ve dollenme gerceklestikten belli bir sure sonra anne rahmine yerlestirilmesidir. Intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) veya mikroenjeksiyon ise erkekten alnan spermlerin direk olarak yumurtann icerisine enjekte edilmesi ve yine dollenme gerceklestikten belli bir sure sonra tekrar anne rahmine yerlestirilmesidir. Kimlere Uygulanr? Tup bebek ilk defa 1978 ylnda Edward ve Steptoe tarafindan Ingiltere'de uygulanmstr. Baslangcta tupleri tkal olan hastalar icin dusunulmus olan bir yontem olarak uygulama alanna konmakla birlikte, bugun bircok hasta grubunun tedavisinde basaryla kullanlmaktadr. Simdi tup bebek yonteminin uygulanabildigi hasta gruplarn ksaca gozden gecirelim Tubal faktor: Tubal faktor genel olarak tuplerin tkal olmas veya tkal olmamakla beraber normal olarak fonksiyon gostermemesidir. Tuplerin acklgnn belirlenmesi icin baslangcta histerosalpingografi ad verilen rahim filmi cekilir. Ancak bu filmde tuplerin ack olmas her zaman tuplerin normal oldugunu gostermeyebilir. Tup ile cevre dokular arasndaki yapsklklar veya tup icerisindeki dokularn daha once gecirilen enfeksiyonlar veya cerrahi girisimler nedeniyle azda olsa zedelenmesi, tupler ack olmasna karsn, normal olarak fonksiyon gostermesini engelleyebilir. Bu nedenle tuplerin durumunu tam olarak gozlemleyebilmek icin bazen laparoskopi gibi endoskopik tan yontemlerine gereksinim duyulabilir. Tuplerdeki tkanklgn yerine ve hasta yasna bagl olarak cerrahi sans verilebilir. Ozellikle daha once tupleri baglanms hastalarda cerrahi tedavi sonras normal yollardan gebe kalabilme oran oldukca yuksektir. Ancak tup tahribat fazla olan hastalarda ve tkanklgn tupun rahimden uzak olan bolumunde olmas durumunda cerrahi ile basar sans dusuktur ve tup bebek uygulamas daha uygundur. Ayrca hasta yasnn ileri oldugu hastalarda cerrahi ile zaman kaybedilmesi yerine direk olarak tup bebek uygulanmas daha uygundur. Daha once iltihabi bir nedenle tuplerinde tkanklk saptanan baz hastalarda ultrasonografide veya laparoskopi srasnda tuplerin icinde sv birikimi oldugu gorulebilir. Hidrosalpenx ad verilen bu durumda tup bebek uygulamadan once tuplerin ameliyatla alnmasnn gebelik orann artrdg bildirilmektedir. Bu nedenle bu grup hastalarda tup bebek uygulamadan once laparoskopik yolla tuplerin alnmas onerilmektedir. Endometriozis: Endometriozis rahim ic tabakasnda bulunan ve her ay adet kanamasna neden olan dokunun rahim dsnda bir yere yerlesmesi olarak adlandrlr. Endometriozisin en cok yerlestigi dokulardan en onemlisi yumurtalklardr. Yumurtalklara yerlesen endometriozis bazen cikolata kisti ad verilen kistlere neden olabilir. Endometriozis genel olarak hastalgn yaygnlk durumuna gore 4 evrede incelenmektedir. Erken evrelerde cocuk olmasn nasl engellendigi bilinmemekle birlikte, ileri evrelerde daha cok hastalga bagl olarak ureme organlarnda olusan yapsklklar ve tahribatlar nedeniyle gebelik gerceklesmemektedir. Erken evre hastalarda direk gozlem ile veya aslama ile ciftlerin bir bolumunde gebelik gorulebilir. Yine ileri evre hastalarda cerrahi girisimle hastalarn bir bolumu tedavi edilebilir. Belli bir gozlem suresi, cerrahi tedavi veya aslama ile basar saglanmayan hastalarda son tedavi secenegi olarak tup bebek uygulanmaktadr. Yumurtlama Bozukluklar: Bilindigi gibi kadnlarda genellikle her ay yumurtalklardan bir yumurta atlr. Ancak baz hastalarda yumurtlama olay seyrek olabilir veya hic olmayabilir. Bunun en klasik ornegi "polikistik over sendromu" ad verilen hastalktr. Burada hastalarda yumurtlama seyrektir veya hic gerceklesmez, vucutta tuylenme olabilir, asr kilo alm ve ksrlk gorulebilir. Bu grup hastalarda eger erkekte bir anormallik yoksa ilk tedavi secenegi yumurtalklarn uyarlmas ve uygun donemlerde cinsel iliskidir. Hasta gebe kalamamssa aslama ve son tedavi secenegi olarak tup bebek uygulamasna kadar gidilebilir. Erkek Faktoru: Cocuk sahibi olamama nedenlerinin yaklask % 50'sini erkege bagl nedenler olusturmaktadr. Bu nedenle cocuk sahibi olma istegi ile basvuran hastalarda ilk yaplmas gereken tetkik sperm analizidir. Genel olarak sperm saysnn en az 20 milyon/ml, hareketinin en az % 50 ve normal sekilli sperm orannn Dunya Saglk Orgutu Kriterleri'ne gore en az % 50 ve Kruger kriterlerine gore en az % 4 olmas normal olarak kabul edilmektedir. Bu degerlerin herhangi birisindeki bozukluk normal yollardan bebek sahibi olunmasn zorlastrabilir. Sperm say ve kalitesinde hafif bir bozukluk varsa oncellikle 4-6 ay aslama denenebilir. Basar saglanmayan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadr. Ayrca sperm say ve bozuklugu hafif olsa bile ksrlk suresi uzun ise aslama yaplmadan direk olarak mikroenjeksiyona gecilebilir. Sperm say ve kalitesinde ileri derecede bozukluk olan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadr. Baz hastalarda hic sperm gorulmeyebilir. Azospermi ad verilen bu durum sperm kanallarndaki bir tkanklga veya testislerde sperm yapmndaki bir bozukluga bagl olabilir. Neden ne olursa olsun azospermide mikroenjeksiyon en iyi tedavi yontemi mikroenjeksiyondur. Normal tup bebek uygulamas ile basar sans cok dusuktur. Bu hastalarda PESA, MESA, TESA veya TESE ad verilen islemlerle elde edilen spermlerle yumurtalar enjekte edilir ve dollenme saglandktan belli bir sonra elde edilen embriyolar transfer edilir. Servikal Faktor: Cocuk sahibi olamayan ciftlerde nedenlerin % 5 ile % 10'nu rahim agzna ait faktorler olusturur. Bu o bolgedeki bir enfeksiyon, anatomik bozukluklar v.b olabilir. Acklanmayan Infertilite: Ciftlerin % 10-15'nde cocuk sahibi olmaya engel olabilecek herhangi bir neden bulunamaz. Bu ciftlerde rutin olarak yaplan tetkiklerde bir neden bulunmamasna karsn, detayl tetkiklerde bir bolumunde neden acklanabilir, ancak bu tedavideki tutum konusunda buyuk bir degisiklige yol acmaz. Bu grup hastalarda ilk tedavi secenegi yumurtalklarn verilen ilaclarla uyarlmas sonras aslamadr. Aslama ile 4 ay basar saglanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmaktadr. Yine evlilik suresi uzun olan hastalarda aslama yaplmadan direk olarak mikroenjeksiyona gecilebilir. Immunolojik Infertilite: Ciftlerin bir bolumunde cocuk sahibi olamamann nedeni eslerden herhangi birinin bagsklk sistemindeki bir bozukluk olabilir. Ornegin kadn erkek spermini tahrip eden antikor ad verilen maddeler uretebilir veya erkek kendi spermini tahrip eden antikorlar uretebilir. Ancak bagsklk sistemindeki bu bozukluklar ile cocuk sahibi olamama arasndaki iliski henuz kesin olarak ortaya konamamstr. Bu hastalarda da ilk tedavi secenegi aslamadr. Basar saglanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmaldr.